شنوایی یکی از حواس اصلی و حیاتی انسان است که نقش مهمی در برقراری ارتباط، درک گفتار، واکنش به صداهای محیطی و افزایش کیفیت زندگی ایفا می‌کند. عملکرد دقیق و هماهنگ سیستم شنوایی به ما امکان می‌دهد تا صداها را از محیط دریافت، پردازش و تفسیر کنیم. این فرآیند از ورود امواج صوتی به گوش آغاز شده و با انتقال آن‌ها به مغز و تبدیل به اطلاعات قابل درک، ادامه می‌یابد. در این متن، به زبان ساده و کاربردی، ساختار و عملکرد اجزای مختلف سیستم شنوایی را توضیح می‌دهیم تا درک بهتری از این حس ارزشمند فراهم شود.

عملکرد سیستم شنوایی بسیار پیچیده است که به صورت ساده و مختصر این عملکرد را می‌توان به این صورت بیان کرد:

1. صدا از طریق هوا به صورت امواج صوتی در حال حرکت توسط لاله گوش جمع‌آوری شده و از مجرای گوش به سمت پرده گوش حرکت می‌کند.
2. امواج صوتی باعث لرزش پرده گوش می‌شوند و این لرزش به استخوانچه‌های گوش میانی منتقل می‌شود.
3. لرزش استخوانچه‌ها موجب حرکت مایع داخل حلزون گوش می‌گردد.
4. حرکت مایع باعث خم شدن سلول‌های مویی حلزون شده و این سلول‌ها تکانه‌های مکانیکی را به امواج الکتریکی تبدیل می‌کنند.
5. این امواج الکتریکی از طریق عصب شنوایی به مغز منتقل شده و در آن‌جا تفسیر و درک می‌شوند.

سیستم شنوایی انسان به دو بخش محیطی و مرکزی تقسیم می‌شود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

جدول: اجزای سیستم شنوایی انسان

سیستم شنوایی محیطی

گوش خارجی: شامل لاله گوش و مجرای گوش است و نخستین ایستگاه در مسیر شنوایی محسوب می‌شود. این بخش وظایف مهمی در دریافت و تقویت صدا دارد:

• لاله گوش صداها را از محیط جمع‌آوری کرده و به سمت مجرای گوش هدایت می‌کند و در جهت‌یابی صداها نقش موثری دارد.
• مجرای گوش با ایجاد رزونانس صوتی، فرکانس‌های گفتاری (۲ تا ۳ کیلوهرتز) را تقویت می‌کند و باعث درک بهتر گفتار می‌شود.

این مجرا از دو بخش غضروفی و استخوانی تشکیل شده و دارای غدد چربی و عروق خونی فراوان است. در برخی افراد، تجمع زیاد جرم گوش ممکن است باعث انسداد مجرا و کاهش شنوایی شود.

وجود مقدار مناسب جرم گوش ضروری است، زیرا:

• از گوش در برابر رطوبت محافظت می‌کند،
• مانع رشد باکتری‌ها و قارچ‌های مضر می‌شود،
• و تمیز کردن بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث خشکی و آسیب پوست شود.

گوش میانی

گوش میانی وظیفه انتقال و تقویت صدا را بر عهده دارد و شامل پرده گوش، زنجیره استخوانی و شیپور استاش است:

• پرده گوش: غشایی نازک و انعطاف‌پذیر که امواج صوتی را دریافت کرده و به استخوان‌های گوش میانی منتقل می‌کند.
• زنجیره استخوانی: شامل چکشی، سندانی و رکابی؛ این استخوان‌ها مانند اهرم تقویتی عمل می‌کنند و ارتعاشات را به مایع گوش داخلی منتقل می‌نمایند.
• شیپور استاش: کانالی باریک که گوش میانی را به پشت حلق متصل کرده و فشار دو سمت پرده گوش را متعادل می‌کند.

نقش کلی گوش میانی: انتقال و تقویت صدا و محافظت از گوش در برابر صداهای بلند از طریق رفلکس صوتی.

گوش داخلی

گوش داخلی در استخوان گیجگاهی قرار دارد و شامل بخش‌های حلزونی و تعادلی است. قسمت شنوایی (حلزون گوش) حاوی مایع و سلول‌های مویی حسی است که با حرکت مایع تحریک شده و سیگنال‌های الکتریکی تولید می‌کنند. این سیگنال‌ها از طریق عصب شنوایی به مغز ارسال و تفسیر می‌شوند. سلول‌های بلندتر به صداهای بم و سلول‌های کوتاه‌تر به صداهای زیر واکنش نشان می‌دهند.

سیستم شنوایی مرکزی

امواج الکتریکی از سلول‌های مویی وارد عصب هشتم شده و به ساقه مغز می‌رسند. در آن‌جا هسته‌های حلزونی، سیگنال‌ها را از نظر شدت، زمان و فرکانس سازمان‌دهی کرده و به تالاموس و سپس به قشر مغز می‌فرستند. در قشر شنوایی، معنی و مفهوم صداها رمزگشایی شده و مغز پاسخ مناسب را صادر می‌کند (مانند واکنش، گفتار یا رفلکس).

کلینیک سمعک اشراق با بهره‌گیری از جدیدترین فناوری‌ها، خدمات شنوایی‌سنجی و انتخاب سمعک‌های پیشرفته را برای عزیزان کم‌شنوا فراهم کرده و همواره همراه آنان بوده است.